ЯҢАЛЫКЛАР

Кайбыч районы прокуратурасы Россия Федераль салым хезмәтенең Татарстан Республикасы буенча 8 нче районара инспекциясе белән берлектә салым законнары таләпләренең үтәлешен, оешмаларга төрле дәрәҗәдәге бюджетларга салымнар түләү бурычларын үтәү өлешендә тикшерде.

     РФ Салым кодексының 77 маддәсе нигезендә, салымнарны түләтү өчен салым органнары прокурорның санкциясе (рөхсәте) белән генә җитештерелә торган салым түләүче мөлкәтенә арест салырга мөмкин.

     Арест салым түләүченең милек хокукын вакытлыча чикләү булып тора һәм салым йөкләмәләрен тәэмин итүнең нәтиҗәле механизмы булып тора. Бюджетка мәҗбүри түләүләр буенча бурыч түләгәндә мөлкәтне кулга алу алына.

      Тикшерү күрсәткәнчә, «Кубня» агрофирмасы» җаваплылыгы чикләнгән җәмгыятьтә 6 млн 211 мең сумлык салымнар (шул исәптән штрафлар һәм пенялар буенча)  бурыч бар.

      Салым йөкләмәләрен тәэмин итү максатларында район прокуратурасы салым органының предприятие мөлкәтенә 3 млн 352 мең  сумга арест салу турындагы карарын санкцияләде.

      Мөлкәтне кулга алу производствосы, аны сату һәм салым бурычын каплау Кайбыч районы прокуратурасы контролендә.

Кайбыч районы прокуратурасы

Тиешле еллар эшләгән өчен  яки инвалидлык буенча Оборона министрлыгы, Эчке эшләр министрлыгы, ФСБ һәм башка көч ведомстволары линиясе буенча пенсия билгеләнгән хәрби пенсионерлар Пенсия фонды линиясе буенча икенче пенсиягә - картлык буенча хезмәт пенсиясенә дәгъва итә алалар.

      Эштән  туктаганнан соң запаска күчкән хәрби хезмәткәр "гражданлык" хезмәтендә хезмәт эшчәнлеген дәвам итсә, эш бирүчеләр алар өчен мәҗбүри пенсия иминияте системасына иминият кертемнәрен түли. Бу хәрби пенсионерга Пенсия фонды мәгълүмат базасында теркәлә торган пенсия хокукларын формалаштырырга мөмкинлек бирә.

       Көч ведомствосы линиясе буенча (тиешле еллар эшләгән өчен яки инвалидлык буенча) пенсия алучы гражданнар, түбәндәге шартлар үтәлгән очракта, Пенсия фонды  линиясе буенча икенче пенсия алу хокукына ия булалар. Моның өчен хәрби пенсионерның мәҗбүри пенсия иминияте системасында теркәлүе, ягъни СНИЛС, мәҗбүри пенсия иминият таныклыгы булуы кирәк.

       Шулай ук ир-атлар өчен - 65 яшь, хатын-кызлар өчен - 60 яшь, яки пенсияне вакытыннан алда билгеләү хокукын бирә торган яшькә ирешү дә таләп ителә (мәсәлән, төньякта эшләгән очракта авыр шартларда хезмәт һәм башкалар).          

       Гражданлык учреждениеләрендә һәм оешмаларында стаж булу зарур. 2022 елда таләп ителгән иминият стажы 13 ел тәшкил итә һәм ел саен 1 елга 2024 елга 15 кадәр арта.

     Шәхси пенсия коэффициентлары формалаштырылырган булырга тиеш. 2022 елга индивидуаль пенсия коэффициентларының минималь суммасы - 23,4 ИПК (аларның саны ел саен 2025 елга 30 ИПКга кадәр арта).

     Хәрби пенсионерларга картлык буенча иминият пенсиясе билгеләгәндә, билгеләнгән түләүләр исәпкә алмынмый.

      "Россия Пенсия фонды линиясе буенча билгеләнгән иминият пенсиясе ел саен дәүләт тарафыннан индексацияләнә һәм аның күләме ел саен 1 августта, узган елның түләнгән иминият кертемнәре буенча, әгәр хәрби пенсионер икенче пенсия билгеләнгәннән соң гражданлык учреждениеләрендә эшләвен дәвам итсә, кабат исәпләнергә тиеш. Бүген Татарстан Республикасында картлык буенча иминият пенсиясен 11 меңнән артык хәрби пенсионер ала, шуларның  558 - Байконур шәһәрендә», - дип билгеләп үтте Россия Пенсия фондының Татарстан Республикасы буенча бүлеге идарәчесе Эдуард Вафин.

Татарстан Республикасы Кайбыч районы прокуратурасы, тиешле авырулары булган гражданнарның корал белән идарә итүнең законлылыгын, корал турындагы законнарның үтәлешен тикшерде.

     Тикшерү барышында корал йөртү һәм саклауга рөхсәт алган җирле кешенең психик чирдән җәфа чигүе ачыкланган, әлеге чир аңа үз гамәлләренең әһәмиятен аңларга һәм алар белән җитәкчелек итәргә мөмкинлек бирми.

     Моннан тыш, Кайбыч район суды карары белән әлеге гражданин эшкә яраксыз дип табылды.

     Закон буенча корал сатып алуга лицензия психик чирдән җәфа чигүче гражданнарга бирелми.

      Күрсәтелгән шартларда корал һәм патроннар саклау, йөртү хокукына ия булу, аның бу авыруы булган очракта, билгесез затлар даирәсенең, гражданнарның, гомумән, иҗтимагый куркынычсызлыкның тормышын һәм сәламәтлеген куркыныч астына куя.

       Әлеге гражданинга карата аучылык ату коралын саклау һәм йөртү хокукыннан мәхрүм итү гамәлдәге законнарга каршы килми, Россия Федерациясе Конституциясенең 55 статьясы нигезләмәләре белән тәңгәл килә, ул конституциячел корылыш, әхлак, сәламәтлек, башка затларның хокукларын һәм законлы мәнфәгатьләрен яклау, ил оборонасын һәм дәүләт иминлеген тәэмин итү максатларында гражданинның хокукларын чикләүне күздә тота.

      Тикшерү нәтиҗәләре буенча, район прокуратурасы судка гражданинның корал саклау һәм йөртү хокукыннан мәхрүм итү турында административ дәгъва белән мөрәҗәгать итте.

      Прокурор гаризасы карау стадиясендә.

Аларны өйләрдә, фатирларда кулланганда автоном янгын хәбәрнамәсен һәр бинада берәмләп урнаштырырга кирәк, әгәр бинаның мәйданы бер янгын хәбәрчесе тарафыннан контрольдә тотыла торган мәйданнан артмаса. 

   Автономияле янгын хәбәрнамәсе кагыйдә буларак, түшәмнең горизонталь өслегендә билгеләнә.

  Янгын хәбәрнамәсен урнаштыру мөмкин булмаганда, түшәмдә аларны стеналарда, һәм башка төзелеш корылмаларында урнаштыру рөхсәт ителә.

    Янгын хәбәрнамәсе аларны түшәмгә (түшәмгә) урнаштырганда аларны стеналардан кимендә 0,1 м ераклыкта урнаштырырга кирәк.

     Янгын хәбәрнамәсен стеналарда куйганда, аларны стена почмагыннан 0,1 м дан 0,1 м дан 0,3 м га кадәр ераклыкта, хәбәр итүченең габаритларын да кертеп, урнаштырырга кирәк. Хәбәр итүчеләрдән алып җайланмаларга һәм җайланмаларга кадәр горизонталь һәм вертикаль ераклык, кимендә 0,5 м булырга тиеш. Янгын хәбәрнамәсен урнаштыру якындагы предметлар һәм җайланмалар (торбалар, духовод, җиһазлар һәм башкалар) янгын факторларының хәбәр итүчеләргә йогынтысына комачауламасын, ә яктылык нурланышы чыганаклары, электр магнит тизәкләре эш сәләтен белгертүче тарафыннан саклауга йогынты ясамасын өчен башкарылырга тиеш.

      Янгын хәбәрнамәсе вентиляция тишегенә кадәр ераклык 1 метрдан да ким булмаска тиеш.

       Автономияле янгын хәбәрнамәсен юеш процесс булган биналарда билгеләнми (ванна бүлмәсе, бәдрәф).

       Әлеге хәбәрнамәнең  бәясе 300 сумнан артмый, сак җиһазларын сату буенча махсуслаштырылган кибетләрдә сатып алырга мөмкин.

       Теләгән очракта шулай ук GSM автономияле янгын хәбәрнамәсен урнаштырырга мөмкин. Эшкәртүдә җайланма бу хакта аның хәтерендә программалаштырылган милекчеләр кулланучыларының телефон номерларына SMS-хәбәрләр яки шалтыратулар / сөйләм хәбәрләре белән шалтыратып, төзелгән көчле сиренаны кертү турында хәбәр итә.

Россия Федерациясе Пенсия фондының Татарстан Республикасы буенча бүлеге хәбәр иткәнчә, 1 февральдән Россия Пенсия фонды күрсәтә торган социаль ярдәм чаралары 8,4%ка индексацияләнгән. Индексация коэффициенты РФ Хөкүмәте карары белән Росстатның 2021 ел нәтиҗәләре буенча инфляция дәрәҗәсе турындагы мәгълүматларыннан чыгып расланды.

Ана капиталы

 Беренче балага ана капиталы февральдән  40 646 сумга арткан һәм хәзер 524 527,9 сум тәшкил итә. Икенче бала 2020 елга кадәр туган яки уллыкка алынган ике балалы гаиләләрдә сертификат рәсмиләштерелмәгән яки аннан бер тапкыр да файдаланылмаган очракта ике балалы гаиләләргә дә шундый ук сумма тиеш. Гаиләдә ике бала да 2020 елдан соң туган булса, ана капиталының күләме индексациядән соң  53 712,27 сумга арткан  һәм  693 144,1 сум тәшкил итә.

Беренче балага капитал алган, аннары тагын бер бала тапкан яки уллыкка алган ата-аналар өчен дәүләт ярдәме күләме өстәмә рәвештә арта. Быел ана капиталы индексация хисабына 168 616,2 сумга арткан. Әлегә ана капиталыннан файдаланмаган гаиләләрнең акчалары шулай ук бу айдан индексацияләнгән. Татарстан Республикасы буенча Пенсия фонды органнары тарафыннан ана (гаилә) капиталына 355,1 мең сертификат бирелде, шуларның 31,2 меңе 2021 елда рәсмиләштерелгән.

Айлык акчалата түләү һәм социаль хезмәтләр җыелмасы

 1 февральдән айлык акчалата түләүләр 8,4% ка индексацияләнгән, аны федераль ташламалардан файдаланучы 317,5 мең татарстанлы ала. Болар - инвалидлар, ветераннар, техноген һәлакәтләр аркасында радиация йогынтысына дучар булган затлар, Советлар Союзы һәм Россия Федерациясе Геройлары, Социалистик Хезмәт Геройлары һәм Россия Федерациясе Хезмәт Геройлары, шулай ук гражданнарның кайбер башка категорияләре .

  2022 елның 1 февраленнән айлык акчалата түләү белән бергә әлеге төр түләү составына керүче социаль хезмәтләр җыелмасы да индексацияләнә, аның бәясе аена 1 313,44 сум тәшкил итә.

Җыелма составында:

• дарулар, медицина әйберләре һәм инвалид балалар өчен дәвалау туклануы (акчалата эквивалент - аена 1 011,64 сум),
• төп авыруларны профилактикалау өчен шифаханә-курорт дәвалануына юллама (акчалата эквивалент - аена 156,50 сум),
• шәһәр яны тимер юл транспортында  бушлай йөрү, шәһәрара транспортта дәвалану урынына бушлай бару һәм кире кайту (акчалата эквивалент - аена 145,30 сум).

 "Ташламалар суммасы айлык акчалата түләү составына керә, аны  ташламадан файдаланучыларның күпчелеге (мәсәлән, инвалидлар) пенсия белән бергә алалар", - дип ачыклык кертте Россия Пенсия фондының Татарстан Республикасы буенча Бүлекчәсе идарәчесе Эдуард Вафин.

Социаль пособиеләр һәм компенсацияләр һәм социаль ярдәмнең башка чаралары

Пенсия фонды балалы гаиләләргә, хәрби хезмәткәрләргә һәм радиациядән зарар күргән гаиләләргә түли торган социаль ярдәм чараларының шактый өлеше шулай ук 1 февральдән 8,4% ка индексацияләнә. 1,5 яшькә кадәрге баланы караган эшләмәүче ата-аналарга һәм опекуннарга ай саен бирелә торган пособие, бала тапканда яисә уллыкка алганда бер тапкыр бирелә торган пособие, радиация йогынтысына дучар булган затларга компенсацияләр һәм башка түләүләр - шундыйлардан.

Мәет җирләүгә пособие

 Пенсия фонды эшләмәгән  пенсионерның вафатыннан соң аның туганнарына түли торган җирләүгә пособие күләме дә февральдән арта. Бу айдан индексацияләнгән  пособие күләме 6 964,68 сум тәшкил итә.

Татарстан Республикасы Кайбыч районы прокуратурасы «Демография» милли проектын тормышка ашыру кысаларында бүлеп бирелгән ана (гаилә) капиталын кулланып сатып алынган торак урынында гаилә әгъзаларына мәҗбүри өлешләр бүлеп бирү өлешендә балалары булган гаиләләргә дәүләт ярдәме турындагы законнарның үтәлешен тикшерде.

13.07.2016 икенче бала туганнан соң Кайбыч районы Пенсия фонды бүлеге тарафыннан ике бала әнисенә Ана (гаилә) капиталына дәүләт сертификаты тапшырылган.

22.02.2009 балаларның ата-аналары үз өстенә шәхси торак төзелеше объектының кадастр паспортын алганнан соң 6 (алты) ай дәвамында, балалары белән бергә торак йортны рәсмиләштерергә һәм ана капиталы акчаларын торак йорт төзелешенә юнәлдерделәр.

Тикшерү барышында ачыкланганча, хәзерге вакытта ана (гаилә) капиталын  кулланып төзелгән торак йортка кадастр паспорты һәм йортның ата-аналар милкенә рәсмиләштерелгән.

Шуңа бәйле рәвештә район прокуратурасы балигъ булмаганнарның торак хокукларын яклауда чыгыш ясап, Кайбыч район судына ата-аналарга ана капиталы хисабына төзелгән торакка балаларның гомуми өлешле милке хокукын теркәү буенча эшләрне башкару бурычын йөкләү турында гариза белән мөрәҗәгать итте.

Прокуратураның дәгъва гаризасы карау стадиясендә.

Кайбыч районы прокуратурасы

Кайбыч районы прокуратурасы хезмәткәрләренең авыл җирлеге гражданнары җыенында ясаган чыгышы

Мошенникларның тавыш роботлары ярдәмендә банк клиентларын телефон аша алдауның яңа ысулы барлыкка килде.

Әйтик, Алар тавыш роботлары ярдәмендә банк клиентларына шалтыратып, ышанычка кереп, клиентның онлайн-банкында операция ясарга мөмкинлек бирә торган мәгълүматны алдалап куя.

Алдау схемасы үзе түбәндәгечә күренә: затка банк роботыннан - ярдәмчедән шалтырату килә, ул, янәсе, банк клиентының шәхси кабинеты белән шикле операцияләр турында хәбәр итә (кагыйдә буларак, сүз акча күчерү, кредит рәсмиләштерү, шәхси кабинетка бәйле телефон номерын алыштыру турында бара).

Алга таба мошенниклар операцияне тональ режимда раслауны сорый, ә баш тарткан очракта, банк куркынычсызлык хезмәтенең ялган хезмәткәре белән тоташа.

Соңгы вакытта гына да район халкын алдауның 2 очрагын гына китерәм:

31.12.21 ОВД дежур частена Араслан авылында яшәүче бер ханым телефон аша билгесез затлар аның адашуын алып бардылар һәм нәтиҗәдә, аның «Россия Саклык банкы» ГАҖ банк картасыннан 52 мең сум акча урладылар.

17.01.22 Б. Подберезье авылында яшәүче бер кеше (банк хезмәткәрләре белән танышып) телефон аша аны адашу алып бардылар һәм нәтиҗәдә, аның «АК БАРС БАНК» ГАҖ банк картасыннан 322 мең сум акча урлаган.

Кайбыч районы прокуратурасы искә төшерә:

банк хезмәткәрләре һәм аларның роботлаштырылган ярдәмчеләре гражданнарга шалтыратмый,

резерв счетлар юк;

әгәр туганы бәлагә юлыкса, аның номеры буенча шалтыратырга кирәк;

Хөрмәтле гражданнар, әгәр сезгә хокук саклау органнары яки банкның куркынычсызлык хезмәте шалтыратсагыз, күрсәтелгән бүлекчәнең кизү өлеше яки ведомство офисы белән элемтәгә керегез һәм аларның чыннан да эшләвен ачыклагыз.

Заманча технологияләр кулланып кылынган җинаятьләр сирәк ачыла һәм зыян күрүчеләргә зыян каплана.

Кайбыч прокуратурасы Новосибирск өлкәсендә яшәүче 22 яшьлек кешегә карата җинаять эше буенча дәүләт гаепләвен хуплады.

Суд ирне РФ Җинаять кодексының 158 маддәсенең 1 өлешендә каралган җинаять кылуда (урлау) гаепле дип тапкан.

Судта 2021 елның 5 декабрендә хөкем ителүченең Иске Тәрбит авылы мәдәният йорты бинасында исерек хәлдә булуы ачыклана, ул әлеге авылда яшәүчеләргә 2 кәрәзле телефон һәм авыл мәдәният йортына караган «Acer» маркалы ноутбукны яшерен урлый.

Ир үз гаебен тулысынча таныган, урланган милекнең хуҗаларына кайтарылган.

Суд гаепле затка 15 мең сум күләмендә штраф рәвешендә җәза билгеләде.

Хөкем карары законлы көченә кермәгән.

Кайбыч районы прокуратурасы

Сафина Роза Замир кызы-прокурор ярдәмчесе

Районда катлаулы эпидемиологик вәзгыятькә карамастан, гражданнарның хокукларын яклау зарурлыгы үз актуальлеген югалтмый. Бу очракта инфекция йоктырудан гражданнарны яклау буенча күрелә торган чаралар прокуратура органнарына шикаять, гариза белән мөрәҗәгать итәргә комачауламасмы, прокурорлар тарафыннан гражданнарның хокукларын һәм законлы мәнфәгатьләрен яклау буенча оператив чаралар күрелмәсме дигән сорау туарга мөмкин.

Җавап һичшиксез-комачауламаячак. «Россия Федерациясе гражданнары мөрәҗәгатьләрен карау тәртибе турында» 02.05.2006 ел, № 59-ФЗ Федераль законда каралган прокуратура органнарына мөрәҗәгать итү хокукы тулысынча тормышка ашырылачак.

Коронавирусның алга таба таралуына юл куймау (битлекләр кию, гражданнар күпләп җыела торган урыннарда йөрүдән баш тарту һ.б.) максатларында чикләү чараларын үтәү зарурилыгы бары тик прокуратурага мөрәҗәгать иткәндә, үзеңне һәм якыннарыңны саклау өчен гариза биргәндә, үтәлергә тиешле тәртипкә генә төзәтмәләр кертә. Һәм бу тәртип бу бурычны күпкә җиңеләйтә.

Гражданнарны шәхси кабул итү, элеккечә үк, прокуратураның барлык органнарында көн саен, прокуратура хезмәткәрләренең дә, гариза бирүчеләрнең дә өстәмә куркынычсызлык гарантияләрен үтәү (шәхси саклану чараларын кулланып, мөмкин булган очракта – пыяла бүлгеч аша, бинаны дезинфекция чаралары белән эшкәртү белән) үткәрелә. Язма мөрәҗәгатьләр шулай ук килә һәм билгеләнгән тәртиптә карала.

Шуның белән бергә, коронавирус инфекциясенең алга таба таралуын булдырмау максатларында, гражданнарга дистанцион формалардан файдаланып, прокуратура органнарына мөрәҗәгать итү хокукын гамәлгә ашырырга киңәш ителә. Өстәвенә, алар хәзер халыкның киң катламнарына үтеп керә ала.

Бу уңайдан исегезгә төшерәбез, прокуратураның электрон почтасы үз мөрәҗәгатен җибәрүнең иң тиз ысулы булып тора. kaybich.prok@tatar.ru к

Прокуратурага электрон юл белән җибәрелгән мөрәҗәгатьләрне карау процедурасы почта аша кергән мөрәҗәгатьләрне карау процедурасыннан аерылмый. Алар барысы да керү вакытыннан 3 көн эчендә теркәлә. Шуннан соң вәкаләтле хезмәткәр мөрәҗәгатьнең эчтәлеге белән алдан таныша, аны прокуратура органнарында карауга алу турында, йә мөрәҗәгатьне асылда карарга вәкаләтле органга яңадан карау турында Карар кабул итә. Әгәр элек прокуратура органнарында каралмаса, мөрәҗәгать итүче бу хакта бер атна эчендә хәбәр ала.

Мөрәҗәгатьеңне Интернет аша җибәрү мөмкинлеге булмаганда, хокук бозу урыны буенча прокурорның тиз арада катнашуы таләп ителгәндә, граждан аны алып килергә һәм прокуратура ишегендә урнаштырылган корреспонденция кабул итү тартмасына салырга мөмкин.

Мөрәҗәгатьне закон белән каралган срокларга бирү ысулы һәм аны карау тәртибе, хокукларны яклау һәм торгызу буенча чаралар күрү йогынты ясамый.

Прокурор ярдәмчесе Сафина Р. З.

     Социаль яклау органнарыннан Пенсия фондына күчкән социаль ярдәм чаралары буенча беренче пособиелэр 15-28 гыйнвар көннәрендә почта элемтәсе бүлекләре аша түләнә. Киләсе  айларда  пособиеләр график буенча 3 гыйнвардан 23 гыйнварга кадәр түләнәчәк.

      Беренче түләүләрне татарстанлылар 17 гыйнварда алды. Стандарт түләү графигы буенча февральдә бирелә торган гыйнвар ае пособиеләре  вакытыннан алда түләнде.

      Февральдә пособиеләр гыйнвар аенда түләүләр рәсмиләштергән гражданнарга гына бирелә. Марттан башлап акча күчерү стандарт график буенча һәр айның 3 числосында алдагы ай өчен башкарыла.

        Шунысын билгеләп үтү мөһим, элек билгеләнгән пособиеләрне гражданнар элеккеге режимда һәм моңа кадәр күрсәтелгән реквизитлар буенча алачак. Яңадан рәсмиләштерү яки түләүне озайту өчен беркая да мөрәҗәгать итәргә кирәкми. Түләүләр алу хокукы 2022 елда гына барлыкка килгән булса, гариза белән яшәү урыны буенча Пенсия фондының клиентлар белән эшләү хезмәтенә мөрәҗәгать итәргә кирәк.

         Социаль яклау органнарыннан күчкән түләүләрне билгеләү мәсьәләләре буенча консультацияләрне 8-800-600-0000 телефоны аша (шалтырату бушлай) алырга мөмкин.

       2022 елның 1 гыйнварыннан Пенсия фондына күчерелгән социаль ярдәм чараларыннан халыкның төрле категорияләре файдалана. Мәсәлән, балалары булган эшләмәүче гражданнар. Ата-аналар өчен йөклелек, бала туу яки баланы уллыкка алу, шулай ук балаларны карау буенча түләүләрне үз эченә алган айлык һәм бер тапкыр бирелә торган пособиеләр түләү каралган.

         Һәлак булган хәрбиләрнең һәм көч структуралары хезмәткәрләренең гаиләләренә пособиеләр һәм компенсацияләр- түләүләрнең аерым төркеменә керә. Мәсәлән, коммуналь түләүләргә чыгымнарны компенсацияләү, шәхси йортны төзекләндерүгә яисә баланың җәйге савыктыру ялына түләүләр –шундыйлардан.

         Чернобыль атом электростанциясендәге аварияләр, "Маяк" берләшмәсе, Семипалатинск полигонындагы сынаулар һәм башка шундый вакыйгаларга бәйле радиациядән зарар күрүчеләргә дә социаль ярдәм чаралары каралган.

        Транспортлары булган инвалидларга ОСАГО килешүе буенча түләнгән иминият премиясенең өлешчә компенсациясе кире кайтарыла.

         Сәяси репрессияләрдән зыян күргән гражданнарга акчалата компенсацияләрнең кайбер төрләре дә Пенсия фонды аша билгеләнә.

        Социаль яклау органнарыннан Пенсия фондына күчкән ярдәм чаралары турында тулырак мәгълүмат Пенсия фондының рәсми сайтындагы бүлектә урнаштырылган: https://pfr.gov.ru/grazhdanam/mery_podderzhki

        Сорауларга җавапларны Бердәм Контакт-үзәкнең - 8 800 6-000-000 телефоны  буенча алырга мөмкин (шалтырату бушлай).